Gorzów

    Podczas dzisiejszej wycieczki do Gorzowa odwiedziłem znajdujący się przy ulicy Gwiaździstej cmentarz żydowski.
    Zanim jeszcze dotarłem do kirkutu zaraz po przekroczeniu Mostu Staromiejskiego skręciłem na Bulwar Zachodni pod pomnik legendarnego gorzowskiego przewoźnika przez Wartę Pawła Zacharka, który od 1945 roku aż do oddania do użytku mostu kolejowego z kładką dla pieszych w roku 1965 skracał gorzowianom drogę na Zawarcie. Przy okazji nie chcąc zawracać musiałem z konieczności zwiedzić zaplecze przebudowy estakady i przedostać się metodami pionierskimi na peron IV (jedyny czynny w czasie przebudowy) skąd dopiero przez przejście podziemne udało mi się wydostać na drugą stronę torów na plac przed dworcem.


   Sam cmentarz żydowski ma mniejwięcej 1 ha powierzchni i położony jest ok. 2 km od dworca w malowniczym wąwozie na południowym stoku wzgórza wznoszącego się nad drogą do Kostrzyna. Pierwsze wzmianki o tym cmentarzu pojawiają się na początku XVIII wieku. W pierwszej połowie XIX wieku cmentarz otoczono murem i zbudowano dom przedpogrzebowy. Obie budowle  przetrwały do dziś. Zachowała się również główna aleja obsadzona kasztanowcami, oraz przy zachodnim murze fragmenty okazałych grobowców należących do zamożnych rodzin żydowskich.


  Z względu na powojenne dewastacje zachowało się tylko kilkadziesiąt połamanych i leżących macew, zaś stojące można byłoby policzyć na palcach jednej ręki. O dziwo w czasach brunatnej dyktatury cmentarz przed dewastacją ochronił landsberski magistrat. Otóż na początku 1942 roku do władz miasta zgłosiła się firma kamieniarska z ofertą zakupu nagrobków. Magistrat dał odpowiedź odmowną twierdząc że nie jest właścicielem cmentarza, odsyłając w tej sprawie do odpowiedzialnego za cmentarz żydowskiego męża zaufania Maxa Koschminskiego. Spotkałem się też z odmienną wersją wydarzeń która mówi, że z inicjatywą likwidacji cmentarza wystąpiły władze miasta, dopiero umiarkowane zainteresowanie kamieniarzy poszukujących granitu a nie piaskowca z którego wykonane były w większości nagrobki spowodował zmianę postawy magistratu. Sam Koschmiński będący z zawodu weterynarzem został pół roku później jako jeden z ostatnich gorzowskich Żydów wywieziony do obozu przejściowego Tilsit (Tylża) w Prusach Wschodnich.
   Osiedle Słoneczne opuściłem kierując się w górę ul Olimpijską aby okrążyć Gorzów od północy i wydostać się do Wawrowa skąd tradycyjnie przez Santok wróciłem do domu.




Rower:Kross Dane wycieczki: 83.92 km (6.00 km teren), czas: 04:50 h, avg:17.36 km/h, prędkość maks: 0.00 km/h
Temperatura: HR max: (%) HR avg: (%) Kalorie: (kcal)